Over de toren

Kunstopdracht bij de Cultuurcampus            

De Zingende Toren is zowel beeldend kunstwerk als bijzonder muziekinstrument.  De toren is ontstaan vanuit een beeldende kunstopdracht bij de Cultuurcampus Vleuterweide, in het kader van de 1,5%-regeling Leidsche Rijn. In het stedenbouwkundig plan van de Cultuurcampus was bij aanvang wel de ruimte, maar niet het budget ingepland voor een toren. Iets dat de kunstcommissie (met een vertegenwoordiging van alle instellingen van de Cultuurcampus) deed besluiten de kunstopdracht daarvoor in te zetten. Omdat in een toren een carillon hoort, werd kunstenaar Bernard Heesen gevraagd of hij dit in het ontwerp kon meenemen. Heesen was niet meteen enthousiast over een zwaar bronzen carillon in zijn transparante toren, tot hij in zijn glaswerkplaats het muzikale gepingel van water op glas hoorde en besloot: ook het carillon moest van glas worden.

Ontwerpen en onderzoeken

Met die beslissing begon een traject van onderzoeken, ontwerpen en samenwerken dat uiteindelijk resulteerde in de Zingende Toren. Er werd een team gevormd waarin naast de kunstenaar ook Joep van Brussel en campanoloog Bert Augustus (beide van klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts), klavierbouwer Reinold van Zijl, componist Roderik de Man en beiaardier Boudewijn Zwart zitting hadden. Er werden proefklokken geblazen en getest, op klank en op duurzaamheid. In het ontwerp werden zowel een gestemd carillon van vier octaven als een aantal ongestemde klankschalen opgenomen, die afzonderlijk en in samenhang te bespelen zijn. In samenwerking met de experts ontwikkelde klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts een geavanceerd draadloos aansturingsysteem dat gebruik maakt van kleine servomotoren. Omdat het kunstbudget bij lange na niet toereikend was is nog een grote hoeveelheid aanvullende externe financiering voor het plan geworven.

Concertinstrument in een woonwijk                

De bijzondere aansturing geeft de Zingende Toren een aantal extra mogelijkheden. De glazen klokken en de klankschalen kunnen met het klavier vanaf het plein bespeeld worden, de beiaardier hoeft niet de toren in. Dat betekent dat hij of zij zich midden tussen het publiek bevindt en met andere muzikanten op het plein kan samenspelen. De gestemde glazen klokken kunnen als traditionele beiaard met bestaande beiaardmuziek worden bespeeld. Met daarnaast de ongestemde klankschalen en de mogelijkheid met elektronisch keyboard te spelen is de toren ook een geheel nieuw instrument. Een instrument dat voor een zeer divers publiek bedoeld is: van buurtbewoners tot professionele musici en iedereen daartussen.

Bespelen en beluisteren

Van aanvang was duidelijk dat de realisatie van de Zingende Toren niet het einde van dit project zou zijn, maar juist het begin: de toren is bedoeld om bespeeld te worden en om naar te luisteren. Het openingsconcert van Merlijn Twaalfhoven, waaraan leerlingen van het Amadeus Lyceum en het UCK deelnemen, is bedoeld om hiervoor de toon te zetten. Er is een stichting opgezet die de toekomst van de Zingende Toren vorm gaat geven en zorg gaat dragen voor de bespeling van de toren en het onderhoud. Naast een programma van bespeling door beiaardiers en studenten van de beiaardiersopleidingen, zal de stichting compositieopdrachten uitschrijven. Met de programmering en met publieksactiviteiten kan worden ingespeeld op bijzondere gelegenheden in de buurt zoals de Culturele Zondagen en het Uitfeest. Sinds 2012 is Wim Ruitenbeek vaste bespeler van het glascarillon.